پرسش :

دیدگاه اهل بیت(علیهم السلام) نسبت به فطری بودن توحید چیست؟


پاسخ :
در احادیث اسلامى درباره فطرى بودن «معرفة الله و توحید»، بحث هاى قابل ملاحظه اى وارد شده است، که در بعضى تأکید بر «فطرت توحیدى»، و در بعضى تحت عنوان «معرفت» و در بعضى دیگر «فطرت اسلامى» و بالاخره در بعضى نیز تحت عنوان «ولایت» آمده است.

در حدیث معتبرى که محدث بزرگوار «کلینى» در «اصول کافى» آورده، از «هشام بن سالم» چنین نقل مى کند: «از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم: منظور از «فِطْرَتَ اللهِ الَّتى فَطَرَ الناسَ عَلَیها»، (1) چیست؟ فرمود: منظور، توحید است. (2)

و نیز در همان کتاب «کافى» از یکى دیگر از یاران امام صادق(علیه السلام) نقل شده که وقتى از امام، تفسیر آیه را مطالبه کرد، امام فرمود: «هِىَ الإِسْلامُ». (3)
در حدیث مشابهى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم که در پاسخ «زراره» یکى از یاران دانشمندش، که از تفسیر آیه سؤال کرده بود، فرمود: «فَطَرَهُمْ عَلَى الْمَعْرِفَةِ بِه»؛ (خداوند سرشت آنها را بر معرفت و شناخت خود قرار داد). (4)

حدیث معروف «کُلُّ مَوْلُود یُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ حَتّى لَیَکُونُ أبْوَاهُ هُما اللَّذان یُهَوِّدانِهِ وَ یُنَصِّرانِهِ» که از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده، نیز نشان مى دهد هر نوزادى بر فطرت اسلام و دین خالى از شرک متولد مى شود، و معتقد است، «یهودیت و نصرانیت» انحرافی، از طریق پدر و مادر به آنها القاء مى شود. (5)

و بالاخره، در حدیثى که آن نیز در اصول کافى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است در تفسیر همین آیه، مى خوانیم: «قالَ هِىَ الْوِلایَةُ»؛ (فرمود: منظور فطرت ولایت و پذیرش رهبرى اولیاى الهى است). (6)

در خطبه اوّل «نهج البلاغه» نیز از امیر مؤمنان على(علیه السلام) در عبارتى کوتاه و پرمعنى چنین آمده است: «خداوند رسولان خود را به سوى انسان ها فرستاد و انبیاى خود را یکى پس از دیگرى مأموریت داد، تا وفاى به پیمان فطرت را از آن ها مطالبه کنند، و نعمت هاى فراموش شده الهى را به آنها یادآور شوند. از طریق تبلیغ بر آنان اتمام حجت نمایند، و گنجینه هاى اندیشه ها را براى آنها فاش سازند».

طبق روایات فوق، نه تنها معرفة الله که مجموع اسلام به صورت فشرده، در درون سرشت انسانى نهاده شده، از توحید گرفته تا رهبرى پیشوایان الهى و جانشینان راستین پیامبر(صلى الله علیه وآله) و حتى فروع احکام.

پی‌نوشت‌ها:
(1). سوره روم، آیه 30.
(2). اصول کافى، جلد 2، صفحه 12، باب فطرة الخلق على التوحید.
(3). همان مدرک.
(4). همان مدرک.
(5). تفسیر« جوامع الجامع»، مرحوم« طبرسى»، ذیل آیات 30 تا 37 سوره روم.
(6). تفسیر« نور الثقلین»، جلد 4، صفحه 182.

(7). گرد آوری از کتاب: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دار الکتب الإسلامیه، چاپ بیست و پنجم، ج 16، ص 452.